Rant yaratmak, rant arayışı, rant peşinde koşmak gibi ifadelerle siyaset tartışmalarında sıklıkla karşılaşırız. Korkut Boratav‘ın tanımına göre rant: “devletin çeşitli uygulamalarla bireysel, endüstriyel veya sektörel olarak özel teşebbüs lehine herhangi bir çıkar avantajı yaratması; bu avantajın realizasyonu ve paylaşımı” dır. Bir politik ekonomi kavramı olan rant; yükseköğretim politikalarında şirket/piyasa mekanizmalarının artan etkisiyle, üniversitelerin ve akademisyenlerin bazı davranış biçimlerinin analizinde kullanılabilir mi?

Seán M Muller, 2016 yılında International Journal of Educational Development’da yayımlanan “Academics as rent seekers: distorted incentives in higher education, with reference to the South African case” başlıklı makalesinde akademisyen ve yükseköğretim kurumlarının davranışlarını “rant arayışı” kavramı ile analiz ediyor. Güney Afrika örneğine odaklanan makalede; araştırma hibe destekleri, performansa dayalı akademik yükseltme için makale yarışı, ulusal/uluslararası sıralamalar rantçı davranışları teşvik eden mekanizmalar olarak öne çıkıyor.

Abstract

The behavior of academics and academic institutions is examined through the concept of rent seeking, in which organizations or individuals expend resources to obtain ‘artificially contrived transfers’. International ranking systems, publication-based incentives, and grant awarding processes, all encourage and reward rent seeking behavior: participants engage in distorted, costly behavior to obtain rewards, including public funds, without regard to the social value of these activities. This may be especially damaging in developing countries. Detailed examples from South Africa’s higher education system illustrate such behavior and its relation to policy. The paper concludes by sketching an outline of some possible solutions.